We kennen het allemaal… Iets doen of innemen terwijl je best wel weet dat je er beter vanaf kunt blijven. Toch lijkt het onmogelijk om jezelf te stoppen. Iets onzichtbaars duwt je er met man en macht naartoe…
In haar laatste boek “I Am Enough” identificeert Marisa Peer, de grondlegger van RTT, de belangrijkste overtuigingen die ten grondslag liggen aan verslavingen:
1. Ik hoor er niet bij (ik ben niet verbonden)
2. Ik ben niet goed genoeg (ik ben het niet waard)
1. Ik hoor er niet bij
Onze mind is continu bang voor afwijzing en zoekt altijd naar verbinding. De behoefte aan verbinding is instinctief. Onze overlevingshersenen zetten ons aan om afwijzing te vermijden omdat we lang geleden, toen we in stammen leefden, niet kon overleven tenzij je verbonden was. Tenzij je verbonden was, kon je niet op voedsel jagen, geen hut bouwen en geen gezin stichten. Je had de groep nodig om te overleven.
De reden waarom we ons niet verbonden en afgewezen voelen is in de meeste gevallen al ontstaan in onze vroege jeugd door een traumatische gebeurtenis (groot of klein) die een grote leegte achter gelaten heeft. Bijvoorbeeld door buitensluiting of door afwijzing thuis of op het schoolplein.
Deze leegte is zo pijnlijk dat de mind koste wat het kost zal helpen opvullen om die pijn nooit meer te hoeven voelen. Op deze manier zijn we gewend – verslaafd – geraakt aan het gedrag of aan de substantie die de leegte van het gebrek aan verbinding opvult.
2. Niet goed genoeg
Meestal zegt iets in de eerste zes jaar van je leven dat je niet genoeg bent. Dit kan klein zijn, zoals een ouder die perfectie van je vraagt. Of groot, zoals een ouder die je in de steek laat of negeert. Hoe dan ook, je internaliseert het geloof en gaat verder.
Dan, ergens tijdens je leven, wordt dit geloof worden versterkt door de normen en verwachtingen van je omgeving en de samenleving. Uiteindelijk zal het geloof een manier vinden om zich te manifesteren, in de vorm van onzekerheid, depressie of ander beperkend gedrag. Of in de vorm van verslaving… Het verslavingsgedrag of de substantie is nodig om je weg te houden bij de leegte die je van binnen voelt: “Ik ben niet genoeg. Ik voel me leeg. Ik heb meer nodig.”
Onderbewuste programma’s
In veel gevallen verandert het geloof (niet verbonden/niet goed genoeg voelen) in zelfafwijzing. Je legt je erbij neer dat je nooit zal zijn wie je wilt zijn. Onze bewuste geest gaat er gewoon van uit dat het onze eigen schuld is: dat we lui zijn, dat we er niet toe in staat zijn, dat we het simpelweg niet kunnen veranderen, dat dit is hoe het leven zal zijn. Het is een geloof, een overtuiging geworden. Ondertussen werken de diepliggende oorzaken van afwijzing en gebrek aan verbinding gewoon door in je moeilijk te bereiken onderbewustzijn.
Als je de overtuiging eenmaal hebt geïnternaliseerd, dan is het heel moeilijk is om zelfs te beseffen dat het je nog beïnvloedt. Zo fundamenteel en diepgeworteld is het. Helemaal wanneer de samenleving de overtuiging “Ik ben niet goed genoeg” op tal van manieren versterkt, doordat er dagelijks zo veel idealen aan ons worden gepresenteerd via de (sociale) media.
Het laat een grote leegte achter die opgevuld moet worden. En er zijn in onze huidige maatschappij vele (in eerste instantie onschuldig lijkende) manieren om deze leegte extern op te vullen. Drinken, eten, kopen, roken, netflixen, verzamelwoede, sociale media. Een rijtje moderne verslavingen die zeer gemakkelijk voorhanden zijn.
Medicijn voor de pijn
Het doel van ons brein is om ons in leven te houden. Om dit te doen zal het je altijd brengen naar datgene wat plezier brengt (verbinding) en weghouden van pijn (afwijzing). Het zal ook altijd proberen om je vast te houden aan datgene wat bekend (vertrouwd) is en je weg te houden van wat onbekend is omdat het vertrouwde als veiliger wordt ervaren – je bent ten slotte nog in leven.
Het brein zal je proberen weg te houden van de pijn ervaring en daarvoor geeft het je dopamine uit de chemische fabriek in je brein als je erin slaagt om de pijn te verlichten, dus als je de leegte opvult.
Een verslaving is een manier om je weg te bewegen van een slecht gevoel naar een goed gevoel. Vervolgens raak je gehecht aan datgene dat je goed doet voelen en het wordt vertrouwd. En dan verlies je het goede gevoel weer want het is altijd een tijdelijke oplossing. En vervolgens herhaalt de cyclus zich omdat je brein je naar datgene toebrengt wat vertrouwd is.
De cyclus wordt gestart door een ervaring uit het verleden. Een traumatische gebeurtenis (afwijzing) die een leegte achterliet die opgevuld moet worden. Een onvervulde behoefte (verbinding) die opgevuld werd met externe oplossingen en die nu nog steeds opgevuld moet blijven worden met externe oplossingen. Eigenlijk geef je jezelf een medicijn voor de pijn.
Verslavingscyclus
Een gewoonte vormt zich door herhaling, want door herhaling “leert” ons brein wat vertrouwd is en dit wordt geprogrammeerd in ons onderbewustzijn. Neurale paadjes worden aangemaakt en verdiepen iedere keer als we het paadje “aflopen”. Het worden als het ware programma’s waar we ons leven op leiden.
Hoe vaker de cyclus zich herhaalt, hoe moeilijker het is om het te veranderen. Dan hebben we het over gewoontes. Want voor de mind is het patroon/de gewoonte bekend en vertrouwd, en dus veilig.
We kunnen dit mechanisme natuurlijk ook inzetten voor het programmeren van positieve, bekrachtigende programma’s.
Sleutel tot bevrijding 1: herken de ‘trigger-gedachte’
Alles wat er in je leven gebeurt, begint met een gedachte. Alles dat niet goed voor je werkt (verslaving, depressie, angst, onzekerheid) komt door een gedachte (bijv. ik ben niet goed genoeg). Alles dat goed voor je werkt (zelfvertrouwen, moed, blijdschap, sporten) komt ook voort uit een gedachte (bijv. ik ben goed zoals ik ben).
Ook verslavingen zijn ‘gewoonten van handelen’ die worden geleid door ‘gewoonten van denken’. De gedachte leidt tot een gevoel en het gevoel stimuleert ons gedrag. Het gedrag zal op zijn beurt de trigger gedachte weer bevestigen want verslavingen leiden over het algemeen niet tot ons meest “gelukkige zelf” (gewichtstoename, ongezond, moe, afgeleid, arm).
Door het denkproces (de triggergedachten) te veranderen, evenals de gewoonte zelf, kan de verslavingscyclus doorbroken worden. Dus wat we moeten doen is ons bewust worden van de triggergedachte: welke gedachte zet ons aan om “de leegte op te vullen”?
Zodra je jezelf hiervan bewust bent, kan je deze in het moment omdraaien tot een positieve, bekrachtigende gedachte. In het voorbeeld van het plaatje draai je de trigger gedachte “ik zal altijd alleen zijn” om naar “ik zal een fijne liefdesrelatie vinden”.
Ook al geloof je het niet, jouw mind laat de nieuwe gedachte simpelweg binnen en zal na verloop van tijd minder geneigd zijn om de leegte op te vullen. Probeer het maar eens! Maak jouw “omgekeerde trigger gedachte” jouw mantra of affirmatie. Schrijf het op je spiegel, zeg het onder de douche, maak het jouw nieuwe waarheid.
Zie ook de blog “Looping Thoughts”
Sleutel tot bevrijding 2: geef jezelf wat je nodig hebt
Een andere route naar bevrijding is jezelf geven wat je nodig hebt. Wat je in die traumatische gebeurtenis of jeugdervaring niet kreeg waar je zo veel behoefte aan had, bijv. aandacht, liefde, erkenning, waardering, verbinding. Je bent inmiddels niet meer dat hulpeloze en machteloze kindje dat geen keuzes had, dat afhankelijk was van volwassenen voor verbinding. Je bent nu volwassen en je kunt het nu zelf.
Zeg iedere dag hardop tegen jezelf:
Ik ben genoeg
Ik doe ertoe
Ik ben belangrijk
Ik ben hier voor een reden
Ik heb talent en liefde bij te dragen
Ik heb iets te geven aan de wereld dat niemand anders kan geven
Als je dit soort affirmaties vaak genoeg zegt, zakt het in je onderbewuste brein (als lotion in een droge huid). Het zal je voeden en je begint het te accepteren, te weten, te geloven en te zien! De behoefte aan een opvulling voor de leegte zal verminderen, afnemen, verdwijnen en dan… zal het weg gaan.
Op dit moment geloof je het (misschien) nog niet, maar het is echt waar. Je bent genoeg. Precies zoals je bent. Je hoeft niets meer of minder te zijn om hier te mogen zijn, om belangrijk te zijn, om ertoe te doen, om liefde en verbinding waard te zijn. Je verdiend het, je bent het waard.
Als je weet dat je goed bent zoals je bent, heb je niets méér nodig van wat dan ook.
Verslaving is te transformeren!
Het is aan jou om de cyclus te doorbreken. Verslaving is geen ziekte of karaktereigenschap. Jij hebt de macht en de kracht in je om het te veranderen. Om de cyclus te doorbreken. Je kunt het. Ik geloof in jou.
1